Kıdem Tazminatı Nedir. Nasıl Hesaplanır?

Günümüzde ekonomik sıkıntıların neticesinde küçülmeye giderek işten işçi çıkarma olayları bir hayli fazlalaştı. Bu durum itibari ile işinden çıkarılan bir çok kişininde sıkça araştırdığı ve haklarını koruma amacı ile işten çıkarıldığında kazandığı ve işçiye verilmesi zorunlu olan tazminatlar konusunu inceleyeceğiz.

KIDEM TAZMİNATI NEDİR?

Kıdem tazminatı işveren tarafından işine son verilen işçiye karşılamakla yükümlü olduğu ödemedir.  Kıdem tazminatı ödemesi ile işten çıkarılan işçinin işsiz kaldığı dönemler için ekonomik güvenliği sağlanarak hayat standartlarının düzeyini sağlanması amaçlanmaktadır.  Bir başka açıdan bakılacak olursa işçinin çalıştığı yerde keyfi durumlara göre çıkarılmasının önüne geçilmiştir.

KIDEM TAZMİNATI NASIL ALINIR ŞARTLAR?

Öncelikle kıdem tazminatı hak edebilmeniz için çalıştığınız işinizden işveren tarafından çıkarılmış olmanız gerekir. İşten çıkarılan işçinin çıkış bildirgesinde ahlak ve çalışma düzenine ters düşecek veya utandıracak şekilde örneğin hırsızlık, sukutu bozma halleri, işyerinin mal ve demirbaşına zarar vererek çıkarsanız kıdem tazminatı alma hakkını kaybedersiniz. Şuan yürürlükte olan iş kanuna göre sağlık problemleri gibi geçerli nedene dayanarak, işten ayrılma hali oluşmuşsa tazminat almaya hak kazanır. Veya bir işyerinde çalışıyorken erkek işçinin vatani görevini yerine getirmek için askerlik sebebi ile işten ayrılması da tazminatı doğurur. Kadın işçileri içinse işte çalışıyorken evlenmeleri halinde, evlendikten sonraki bir yıl içinde kendi rızası ile işten çıkabilir ve tazminat alabilir. Emeklilik yaş ve primini dolduran işçiler ise emeklilik başvurularını yapmaları halinde işyerinden kıdem tazminatı alabilir.
Yani özetle şu hususlar önemlidir;

•   İşçinin kendi isteği ile işten ayrılmamış olması veya vefat etmiş olması,
•   İşçinin işveren tarafından ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışları nedeniyle işten çıkarılmamış olması,
•   İşçi kendi isteği ile ayrılıyorsa ayrılma nedeni İş yasasının 24, maddesinde belirtilen işçinin haklı bir nedene dayanarak derhal işi bırakması şartına bağlı olması,
•   İşçi kendi isteği ile ayrılıyorsa ve erkek ise muvazzaf askerliği nedeniyle işten ayrılmak zorunda kalmış olması,

KIDEM TAZMİNATI HESAPLAMASI NASIL YAPILIR ?

İşçinin alacağı kıdem tazminatı hesaplaması işlemi yapılırken iki farklı yol izlenebilmektedir.
1- İşçi zamana bağlı (günlük, haftalık, aylık, saat ücreti gibi) ücret alıyor ise ;
Bu durumda işçiye ödenecek kıdem tazminatı, çalıştığı her bir yıl için son 30 günlük brüt ücret tutarıdır. Bunun hesabını yapabilmek için yıl kesirleri de dikkate alınır. Önce işçinin çalıştığıtoplam  sürenin kaç yıl olduğuna bakılır ve son ay içindeki brüt ücreti ile yıl çarpılır. Böylece kıdem tazminatı hesaplanır.
2- İşçi götürü yada parça başına ücret alıyor ise ;
Son brüt ücretinin hesaplanması özellik eder.  Son brüt ücreti hesaplanırken işçinin son 1 yıl içinde almış olduğu ücretler toplanarak aynı yıl içinde çalıştığı toplam gün sayısına bölünür. Ancak işçi son bir yıl içinde zam almış ise zammın yapıldığı tarih ile işten ayrılma tarihi arasındaki toplam brüt ücreti bu süre içindeki fiilen çalıştığı gün sayısına bölünerek günlük ücreti bulunur.

Kendi isteği ile ayrılan tazminat alabilir mi?

Kendi rızası ile istifa eden ve işten ayrılan çalışanlara kıdem tazminatı ödenmez.

Tazminatı almak için hak kazanmanın süresi var mı?

Evet var; çalışan kişinin, aynı işyerinde hiç ara vermeden bir yıl çalışması ya da aynı işverene bağlı değişik işyerlerinde en az bir yıl primi yatmış olması gerekir.

Tazminat için belirli bir zaman aşımı süresi var mı?

Eğer tazminat almadan işten çıkarıldıysanız, çıkış tarihini taki peden 10 yıl içinde işverenden tazminatınızı alabilirsiniz.  Ayrıca tazminatın ödenmemesi durumunda 10 yıl içinde yasal yola da başvurabilirsiniz.

İşyerindeki değişiklikler tazminat alma hakkını doğurur mu?

İşçi ile işveren arasındaki ilişki yasalarla belirlenmiştir. İşin niteliği, görev tanımı, çalışma süresi ve koşullarında yapılacak değişiklikler işçiye bildirilmeli ve onayı alınmalıdır. Çalışan onaylamaz ise kıdem tazminatı hakkı doğar.

Memurlarda bu Kıdem tazminatını alabiliyor mu?

Hayır, memurlar emeklilik ikramiyesi alıyor. Kıdem tazminatı SSK SGK kapsamında çalışan işçileri ilgilendiriyor.

İşyerinin iflas etmesi ya da kapanması tazminat almaya engel mi?

İşyeri kapansa da veya iflasını versede, çalışanlarına kıdem tazminatını ödemek zorunda.